Σοσιαλιστής διανοούμενος και μαχητής, ο Κάρλο Ροσέλι (1899-1937), σπουδαία μορφή του ιταλικού αντιφασισμού και του διεθνούς σοσιαλισμού, συλλαμβάνεται και φυλακίζεται το 1926. Στα χρόνια 1928-29, εξόριστος στο νησί Λίπαρι, γράφει το βιβλίο «Φιλελεύθερος σοσιαλισμός» (Πόλις, 2013).
Κατορθώνει έπειτα να αποδράσει και ιδρύει στο Παρίσι την αντιφασιστική οργάνωση Giustizia e Libertà (Δικαιοσύνη και Ελευθερία). Το 1936, πολεμάει ως επικεφαλής της Ιταλικής Ταξιαρχίας στον ισπανικό εμφύλιο.
Το 1937, δολοφονείται στη Γαλλία, μαζί με τον αδελφό του Νέλλο, από τους φασίστες της οργάνωσης La Cagoule.
Ο Φιλελεύθερος σοσιαλισμός είναι ένα μη δογματικό σοσιαλιστικό κίνημα για την ελευθερία και την ισότητα, για το οποίο πολύ λίγοι έως ελάχιστοι γνωρίζουν. Ο Ροσέλι όταν αναφέρεται στον φιλελευθερισμό εννοεί περισσότερο την πολιτική ριζοσπαστική πλευρά του κινήματος στα χρόνια της έκρηξης του διαφωτισμού. Για αυτόν οι πραγματικοί φιλελεύθεροι είναι πιο κοντά στην σοσιαλιστική παράδοση των δημοκρατικών ιδεωδών παρά στη συντηρητική που προσλάμβανε από τον φιλελευθερισμό την οικονομίστικη πλευρά του.
Το κείμενο που ακολουθεί είναι ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Γάλλου φιλοσόφου Serge Audier «Le socialisme liberal (La Découverte, 2006):
____________
Ενάντια στον «αστικό» φιλελευθερισμό και τον κομμουνιστικό ολοκληρωτισμό, ο Ροσέλι πρότεινε μια αναθεμελίωση του σοσιαλισμού που θα απέφευγε ένα διπλό αδιέξοδο: εκείνο ενός οικονομικού φιλελευθερισμού που εμπιστεύεται υπερβολικά τις αρετές της αγοράς και αδιαφορεί για τις αδικίες και εκείνο ενός σοσιαλισμού απειλούμενου από αυταρχικές παρεκκλίσεις, επειδή δεν έχει αφομοιώσει τις κατακτήσεις του πολιτικού φιλελευθερισμού (υπεράσπιση των δικαιωμάτων του ατόμου, διάκριση μεταξύ «κοινωνίας πολιτών» και κράτους, ρόλος του πλουραλισμού, θέση της αγοράς κ.λπ.). […]
Σύμφωνα με τον Ροσέλι, ο φιλελευθερισμός και ο σοσιαλισμός, αφού αντιπαρατέθηκαν, τώρα συγκλίνουν. Ενώ ο φιλελευθερισμός, αναμετρώμενος σιγά σιγά με το κοινωνικό ζήτημα, δεν συνδέεται πλέον «υποχρεωτικά» με τη φιλελεύθερη οικονομία τύπου Μάντσεστερ, ο σοσιαλισμός, ερχόμενος σε ρήξη με τον ουτοπισμό και τον αυταρχισμό, γίνεται ευαίσθητος για την ελευθερία και την αυτονομία.
Ετσι, ο φιλελευθερισμός «γίνεται σοσιαλιστικός» και ο σοσιαλισμός γίνεται φιλελεύθερος.
Αυτές οι δυο απόψεις, «πολύ ισχυρές αλλά μονόπλευρες», τείνουν να αλληλοεπηρεάζονται για το καλύτερο: η αγάπη για την ελευθερία από τη μια μεριά, η επιθυμία για την ισότητα σύμφωνα με τη δικαιοσύνη από την άλλη.
Η κρίση του μαρξισμού οδηγεί επομένως στον «φιλελεύθερο σοσιαλισμό», γιατί «ο σοσιαλισμός οφείλει να τείνει να γίνει φιλελεύθερος και ο φιλελευθερισμός να τροφοδοτείται από τους προλεταριακούς αγώνες».
Η ταξική σύγκρουση, με την οποία οι εργάτες παλεύουν για την αναγνώριση της αυτονομίας τους, όχι μόνον δεν είναι αντιφιλελεύθερη, αλλά ανταποκρίνεται στη φιλοσοφία του φιλελευθερισμού, σύμφωνα με την οποία η πάλη είναι η κινητήρια δύναμη της χειραφέτησης.
Ο «φιλελευθερισμός» του Ροσέλι, που βαφτίζεται και «πολιτικός φιλελευθερισμός», δεν έχει επομένως καμία σχέση με τον καθαρό οικονομικό φιλελευθερισμό.
Κατά τον Ροσέλι, ο «φιλελευθερισμός» είναι πάνω απ’ όλα μια φιλοσοφία της ελευθερίας.
Ετσι, δεν είναι πλέον η αστική τάξη, αλλά ο προλεταριακός σοσιαλισμός εκείνος που είναι ο «θεματοφύλακας της φιλελεύθερης λειτουργίας».
Ο φιλελευθερισμός είναι πράγματι η «ιδεατή δύναμη που εμπνέει» και ο σοσιαλισμός η «πρακτική δύναμη που υλοποιεί».
Η γενεαλογία του φιλελευθερισμού από τον Ροσέλι δεν επικεντρώνεται στις θεωρίες της αγοράς, αλλά στη «σύγχρονη κριτική σκέψη», στη θρησκευτική Μεταρρύθμιση και στην επινόηση της ανεκτικότητας μετά τους «φριχτούς εμφύλιους πολέμους».
Αυτή η «αρχή της ελευθερίας» διαδόθηκε σε όλα τα πεδία -συμπεριλαμβανομένου του διανοητικού πεδίου, με τον Διαφωτισμό- μέχρι τη Γαλλική Επανάσταση.
Το τελευταίο στάδιο θα επιδιώξει να διαδοθεί η ελευθερία, που υποτίθεται ότι είναι οικουμενική, ιδίως στην οικονομική σφαίρα, και να μην παραμείνει το προνόμιο μιας μειονότητας αλλά να γίνει το «κτήμα όλων».
Με αυτήν την έννοια, ο σοσιαλισμός, πιστός στον οικουμενικό χαρακτήρα των δικαιωμάτων του ανθρώπου, δεν είναι παρά η έσχατη συνέπεια της «αρχής της ελευθερίας»: είναι «φιλελευθερισμός εν δράσει» ή «ελευθερία για τον φτωχό κόσμο».
Γιατί οι αρχές της ηθικής και πολιτικής ελευθερίας, μολονότι ευεργετικές, είναι αφηρημένες αν οι εξαθλιωμένες τάξεις δεν μπορούν να τις κάνουν ουσιαστικές.
Ελευθερία χωρίς ένα ελάχιστο οικονομικής αυτονομίας δεν υπάρχει: ο άνθρωπος είναι «ελεύθερος στα λόγια, δούλος στην πράξη».
Η αποστέρηση των εργαλείων εργασίας και κάθε συμμετοχής στη διεύθυνση της επιχείρησης δεν είναι συμβατή με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Ετσι ο καπιταλισμός αντιτίθεται στον «φιλελευθερισμό» ως φιλοσοφία της ελευθερίας.
Η αναζήτηση μιας συγκεκριμένης εργατικής ελευθερίας συνδέεται επομένως αδιάσπαστα με την καταγγελία του εγωισμού της αστικής τάξης, η οποία έχει εξαντλήσει τη «λειτουργία» της στην ιστορία της ελευθερίας.
Η αφοσίωσή της στην υπόθεση της ελευθερίας και η ικανότητά της να υπερβαίνει τα συμφέροντά της έφτασαν στο απόγειό τους με τη Γαλλική Επανάσταση, μετά την οποία ο «αστικός φιλελευθερισμός» αποστεώθηκε μέσα στη μορφή του «αστικού καπιταλιστικού κράτους».
Ο φιλελευθερισμός είναι επομένως μια φιλοσοφία της ελευθερίας που θέτει την ατομική αυτονομία ως μέσο και ως σκοπό.
Χρειάζεται έτσι να διακρίνουμε τη φιλελεύθερη μέθοδο, που είναι έγκυρη, από το φιλελεύθερο σύστημα, που είναι παρωχημένο.
Το φιλελεύθερο σύστημα, που συνοψίζεται στο «αστικό καπιταλιστικό σύστημα», εκφυλίστηκε σε καθαρό οικονομικό φιλελευθερισμό.
Δεν έχει καμιά σχέση με τη φιλελεύθερη μέθοδο, που ανταποκρίνεται στην αρχή ότι «η ελεύθερη πειθώ της πλειοψηφίας αποτελεί το καλύτερο μέσο για να φτάσουμε στην αλήθεια».
Αυτή η μέθοδος είναι ένα «σύνολο κανόνων» που χαρακτηρίζουν τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και εγγυώνται την ειρηνική συνύπαρξη των ατόμων και των συγκρουόμενων ομάδων. […]
πηγή: efsyn
