ΝΟΡΜΠΕΡΤΟ ΜΠΟΜΠΙΟ - ΕΝΑΣ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΗΣ

Του ΘΑΝΑΣΗ ΓΙΑΛΚΕΤΣΗ

Ο Ιταλός φιλόσοφος Νορμπέρτο Μπόμπιο άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 94 χρόνων την περασμένη Παρασκευή (9 Ιανουαρίου) σε ένα νοσοκομείο του Τορίνου. Γεννημένος στην ίδια πόλη στις 18 Οκτωβρίου 1909, ο Μπόμπιο υπήρξε για πολλά χρόνια καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Τορίνου. Στη νεότητά του είχε πάρει μέρος στην Αντίσταση και στον αντιφασιστικό αγώνα.

Ο Νορμπέρτο Μπόμπιο υπήρξε αναμφίβολα ο πιο σημαντικός πολιτικός φιλόσοφος της μεταπολεμικής Ιταλίας, αλλά και ένας από τους μεγάλους θεωρητικούς της δημοκρατίας στον εικοστό αιώνα. Οι πολύχρονες έρευνές του, τα βιβλία και οι μελέτες του συγκλίνουν στην επεξεργασία μιας θεωρητικής προβληματικής που συνδυάζει και συνθέτει την υπεράσπιση των ατομικών ελευθεριών με τη διεκδίκηση της ισότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Γι’ αυτό και ο Μπόμπιο θεωρείται σήμερα διεθνώς ένας από τους σημαντικότερους θεωρητικούς του «φιλελεύθερου σοσιαλισμού». Ο Μπόμπιο ήταν σοσιαλιστής αλλά ασκούσε αυστηρή κριτική στον «υπαρκτό σοσιαλισμό» γιατί είχε καταπνίξει τις ελευθερίες.

Ο ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΩΝ

Το κείμενο που ακολουθεί είναι ένα απόσπασμα από την εισαγωγή που έγραψαν η Γαλλίδα φιλόσοφος Μονίκ Καντό-Σπερμπέρ και η ιταλίδα φιλόσοφος Νάντια Ουρμπινάτι για το βιβλίο «Liberal-Socialisti» (Marsilio 2004).

Ο φιλελεύθερος σοσιαλισμός είναι σήμερα το μόνο ίσως ιδεώδες που απλώνει τις ρίζες του στην ευρωπαϊκή ηθική και πολιτική παράδοση και που διαθέτει μιαν ηπειρωτική και οικουμενική εμβέλεια.

Γεννημένος στην πιο ολοκληρωμένη του μορφή στη διάρκεια της ναζιστικής και φασιστικής λαίλαπας, ως αναζήτηση ενός οράματος χειραφέτησης που θα διέφερε από το κομμουνιστικό όραμα, ο φιλελεύθερος σοσιαλισμός είναι μια ιδέα προωθημένης δημοκρατίας, ανεκτικής και ανοιχτής κοινωνίας, που θα έχει στο επίκεντρό της την αξία του κάθε συγκεκριμένου προσώπου. Όχι το αφηρημένο άτομο του κλασικού φιλελευθερισμού ή το αγελαίο άτομο των κοινοτιστικών οραμάτων ή τέλος το άτομο που ορίζεται αποκλειστικά από τις υλικές του ανάγκες, όπως στον ταξικό σοσιαλισμό, αλλά αντίθετα το άτομο ως ανθρώπινη ύπαρξη που ζητάει σεβασμό και αναγνώριση στην κοινωνία στην οποία ζει, υποφέρει, έχει ανάγκες, έχει διάφορες πολιτιστικές και θρησκευτικές αξίες.

ΕΠΙΚΑΙΡΟΣ Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ

Της ΜΟΝΙΚ ΚΑΝΤΟ-ΣΠΕΡΜΠΕΡ*

Ο σοσιαλισμός εμφανίστηκε σε ιδιαίτερες ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες: στις αρχές της βιομηχανικής επανάστασης στην Ευρώπη του 19ου αιώνα. Αναπτύχθηκε σε ένα οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο που σήμερα έχει ξεπεραστεί εντελώς.

Στη διάρκεια της ταραγμένης ιστορίας του προσπάθησε να συγκεράσει αντιτιθέμενα στοιχεία ή παραδόσεις: μιαν ηθική έμπνευση και μιαν επιστημονική θεωρία, μια φιλοσοφία της ελευθερίας και ένα ιδεώδες της βίαιης επανάστασης, ένα αίτημα δημοκρατίας και μια συγκεντρωτική και αυταρχική αντίληψη για τη δημόσια δράση, το σεβασμό του ατόμου και τη λατρεία της κρατικής εξουσίας, χωρίς ποτέ να αντιμετωπίσει ριζικά τις ανακολουθίες που μπορούσαν να προκύψουν από τόσο διαφορετικές δεσμεύσεις.

ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ - ΣΥΓΚΛΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΩΝ ΜΙΛΛ ΚΑΙ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗ

Η επιστήμη της ιστορίας, για καθαρά πρακτικούς και μεθοδολογικούς λόγους, έκρινε απαραίτητη την  κατηγοριοποίηση του ιστορικού της υλικού (ιδέες, κινήματα, κ.α.) σε σύνολα ομάδων με κοινά γνωρίσματα. Η μεθοδολογική αυτή ταξινόμηση υπήρξε καταλυτική για την διάδοση των ιδεών, χωρίς αυτό να σημαίνει πως αποτέλεσε πανάκεια για την ιστορική έρευνα, καθώς οδήγησε στην εδραίωση παγιωμένων αντιλήψεων και μονόπλευρων κατεστημένων απόψεων. Αντικείμενο της παρούσης εργασίας είναι ο κοινός τόπος σύγκλισης δύο φαινομενικά αντίθετων και ασυμφιλίωτων κοινωνικών συστημάτων: του φιλελευθερισμού και του σοσιαλισμού, όπως εκφράστηκαν μέσα από το έργο και την δράση των John Stuart Mill και Κορνήλιου Καστοριάδη.

Η ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου


Εισαγωγικά

Στην νεότερη εποχή με την έκρηξη της Γαλλικής Επανάστασης εγκαινιάστηκε η σύγχρονη πολιτική περίοδος που διαρκεί μέχρι και σήμερα. Κατά τη γαλλική επανάσταση επικράτησε το τρίπτυχο ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ-ΙΣΟΤΗΤΑ-ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑ. Το τρίπτυχο αυτό αποτύπωνε και αποτυπώνει ακόμα για την πολιτική θεωρία την σύγχρονη πορεία του ανθρώπου προς την ελευθερία σε όλα τα επίπεδα του ανθρώπινου βίου (πολιτική, οικονομική, κοινωνική, πνευματική). 

Η γαλλική επανάσταση οργανώθηκε και πραγματοποιήθηκε από την φιλελεύθερη αστική τάξη της εποχής (ανερχόμενα μεσαία κοινωνικά στρώματα)  ενάντια στην απολυταρχία των βασιλέων, στην θεοκρατία της εκκλησίας και στα οικονομικά και πολιτικά προνόμια των ευγενών. Η επανάσταση πέτυχε και περιορίστηκε η παντοδύναμη εξουσία του μονάρχη με την εισαγωγή μερικών δημοκρατικών θεσμών που παρείχαν περισσότερη δικαιοσύνη και περισσότερες ελευθερίες σε αυτούς. 

Στο κυρίως ζητούμενο

ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΥΘΟΙ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΩΝ

                               

Του Τάκη Φωτόπουλου

Με φανφάρες υποδέχθηκε η Ευρωπαϊκή Κοινότητα τoν Νέο Χρόνο (1993), ενόψει της Ενιαίας Αγοράς (πoυ μόλις τέθηκε σε εφαρμογή) η oποια υποτίθεται ότι αποτελεί τo σημαντικότερο βήμα στην δημιουργία μιας σύγχρονης πολυεθνικής »κοινότητας». Έτσι, στη γενική σύγχυση ιδεών και όρων, φθάσαμε σήμερα να θεωρούμε σαν βήμα για μια ευρύτερη διεθνή κοινότητα την διεύρυνση μιας αγοράς! Και αυτό, τη στιγμή πoυ τo όραμα τoυ κοινοτισμoύ (πoυ σε μια πρώτη, και αναγκαστικά ατελή, μορφή τoυ είχε αναπτύξει στην Ελλάδα ήδη από τoν μεσοπόλεμο o Κωνσταντίνος Καραβίδας[1] σήμερα αποτελεί μια συγκροτημένη πρόταση για ένα νέο τρόπο κοινωνικής οργάνωσης, πέρα από τoν «υπαρκτό καπιταλισμό» και τoν μόλις εκλείψαντα υπαρκτό σoσιαλισμό. 

ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΡΟΤΑΓΜΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΜΑΣ ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΥ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Έστω ότι κατορθώσαμε να δομήσουμε θεσμούς άμεσης δημοκρατίας και καταφέραμε να δώσουμε την εξουσία στους "πολλούς".

Και λοιπόν;

Τέτοιου είδους δημοψηφίσματα γίνονται και στις ΗΠΑ. Είναι κοινωνική δημοκρατία κάποια Πολιτεία των ΗΠΑ;

Λύθηκε το πρόβλημα του κοινωνικού ελλείμματος;

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜAΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Η ιστορία της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

Η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στις 10 Δεκεμβρίου του 1948, ήταν το αποτέλεσμα των συνεπειών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.  Με τη λήξη  του  πολέμου και τη δημιουργία των Ηνωμένων Εθνών, η διεθνής κοινότητα ορκίστηκε να μην ξανασυμβούν ποτέ στο μέλλον οι αγριότητες και η κτηνωδία  που προκάλεσε αυτός ο φονικός πόλεμος (60 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους  – 20 εκατ. στρατιώτες και 40 εκατ. άμαχοι).  Οι ηγέτες του κόσμου αποφάσισαν να συμπληρώσουν τον  Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών με ένα οδικό χάρτη που θα εγγυάτο τα δικαιώματα για όλους τους ανθρώπους παντού στον κόσμο. 

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ

           

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου


Εισαγωγή

Στο πρόταγμα του φιλελεύθερου σοσιαλισμού συνυπάρχουν η ισότητα και η ελευθερία. Ενώ η νεοφιλελεύθερη θεώρηση προτάσσει την ελευθερία αποκλείοντας την ισότητα και η μαρξιστική θεώρηση το αντίστροφο, ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ θεωρεί ότι αυτές οι δύο έννοιες δεν μπορούν να υπάρξουν ξεχωριστά. Δεν μπορεί να υπάρξει ελευθερία χωρίς ισότητα και το αντίστροφο. Σύμφωνα με τον πολιτικό φιλόσοφο Νορμπέρτο Μπόμπιο η ισότητα είναι μια σχέση ενώ η ελευθερία είναι μια κατάσταση, κάτι που δεν συλλαμβάνουν οι μονοδιάστατες ιδεολογίες του κομμουνισμού και του νεοφιλελευθερισμού. 

Η ισότητα προσδιορίζεται και νοηματοδοτείται σε σχέση πάντα με κάποιον άλλο. «Είμαι ίσος προς...» αναφέρουμε. Αντιθέτως, η ελευθερία δεν προσδιορίζεται σε σχέση με κάποιον ή κάτι άλλο. Η ελευθερία αυτοπροσδιορίζεται, δεν ετεροπροσδιορίζεται. Συνιστά μια αυταξία. Για αυτό είναι μια κατάσταση. 

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΣ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Α. Ο  ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΟΣ ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ.

Ο ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ  ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΣ  αποτελεί   ένα  εννοιολογικό  πλαίσιο  οργανωτικών  και  διοικητικών αρχών,  δομών και θεσμών  για  την εφαρμογή  της  άμεσης δημοκρατίας στα πλαίσια της ιδεολογίας του ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ που  στόχο  έχει  την αφύπνιση  και εδραίωση  μιας ποιοτικής  συλλογικότητας  στη  σύγχρονη εποχή  επιζητώντας  τη  διαρκή  ενεργή  παρουσία  και  συμμετοχή  του πολίτη  στα κοινά.

Το θεμελιακό πολιτικό πλαίσιο συγκρότησης της ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ αντικατοπτρίζεται στην εξής ιδέα :

« Η πολιτική κοινότητα αποτελεί ένα οργανικό σύνολο, δηλαδή όχι ένα απλό άθροισμα ανθρώπων ή ατόμων αλλά ένα είδος ζωντανού σώματος, στο οποίο στο σύνολό του διακρίνονται υπερβατικές ιδιότητες (η καθολική ζωή, το όντως νόημα) τις οποίες δεν κατέχουν τα ξεχωριστά μέρη του. Όπως ένα δάκτυλο δεν έχει ζωή αποκομμένο από το σώμα, έτσι και το άτομο που ιδιωτεύει δεν έχει νόημα χωρίς την πολιτική κοινότητα. Η πολιτική κοινότητα στη σύστασή της έχει διυποκειμενική συγκρότηση, δηλαδή εδραιώνεται από τα κάτω, από ελεύθερους πολίτες».

Β.

Η  ΠΟΛΙΤΙΚΗ  ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ  ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΥ:

ΚΥΚΛΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ

Σύνδεση της Φιλοσοφίας, της Τέχνης και της  Επιστήμης με την θεσμική οργάνωση της κοινωνίας 

ΚΥΚΛΟΣ  ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ  ΑΞΙΩΝ

Συλλογικό άτομο - Κοινότητα - Πολλαπλά  κέντρα  εξουσίας - Εδαφολογία - Οικολογία - Αστοχωρική  ανάπτυξη - Οργανική  αγορά - Γεωοικονομία - Διοικητικός πολυκεντρισμός - Ανεξιθρησκία

Επειδή πολλοί συμπολίτες μας συγχέουν τον κοινοτισμό με κολεκτιβιστικές θεωρήσεις που προάγουν μια κλειστή κοινωνία, είναι ανάγκη να καταστεί σαφής ο τρόπος που προσλαμβάνει την οικονομία μιας χώρας, μιας περιφέρειας ή ενός δήμου.

Ο δημοκρατικός κοινοτισμός  είναι μια πρόταση φιλελεύθερου κοινοτικού  σοσιαλισμού για την κοινωνία. Δεν συγκροτείται ως πρόταγμα λαμβάνοντας στάση αντιτιθέμενη με τις ιδεολογίες του φιλελευθερισμού ή του σοσιαλισμού, αλλά στάση πολιτικής υπέρβασης των ορίων σύλληψης των αφηγήσεών τους. Ο δημοκρατικός κοινοτισμός δεν έρχεται κατ΄ευθείαν από το προνεωτερικό παρελθόν αψηφώντας τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές συνθήκες των σύγχρονων κοινωνιών, αλλά προσδιορίζει την σύγχρονη ταυτότητά του πάντοτε σε σχέση με το διαχρονικό συγχρωτισμό των πνευματικών, ατομικών και κοινωνικών αναγκών της ανθρώπινης φύσης στο πλαίσιο της μετανεωτερικότητας. Ο ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΣ λοιπόν, αποτελεί πρώτα από όλα ένα ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΡΕΥΜΑ το οποίο κομίζει πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά προτάγματα που θεμελιώνουν μια άλλη συλλογικότητα με βάση την αληθινή δημοκρατική συγκρότηση της κοινωνίας και την από τα κάτω διαρκή θέσμιση της κοινωνίας. Το ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΡΕΥΜΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΥ προτάσσει τον ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΛΟΥΡΑΛΙΣΜΟ ΣΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ και αντιπαλεύει το μονιστικό πρόταγμα του ατομικιστικού ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ. Στον σύγχρονο κόσμο κυριαρχεί μεν το ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟ ΡΕΥΜΑ αλλά βρίσκεται σε πολιτιστική περιδίνηση και παρακμή. Ο ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΣ, ΣΕ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟ ΜΕ ΤΟΝ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ, ως πολιτιστικό ρεύμα δεν έρχεται να αντικαταστήσει το υπάρχον σύστημα, αλλά να το μεταμορφώσει σταδιακά. Σιγά σιγά θα επέρχονται αλλαγές σε όλα τα επίπεδα του σύγχρονου πολιτισμού. Ο ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΣ (ως ανθρωποκεντρική άμεση δημοκρατία) θα λειτουργεί ως πολιτιστική "μέλισσα", γιατί δεν είναι δογματικός και αποδέχεται πολλά στοιχεία του πολιτικού φιλελευθερισμού. Όπως ο φιλελευθερισμός, αν και ενσωμάτωσε πολλά κοινοτιστικά στοιχεία για να επιβιώσει χωρίς να μπορέσει να αμβλύνει τις κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες, έτσι και το πολιτιστικό ρεύμα του δημοκρατικού κοινοτισμού είναι ανοιχτό και πλουραλιστικό στη δυναμική του ανέλιξη. 

Ο σύγχρονος δημοκρατικός κοινοτισμός προωθεί την ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ συλλαμβάνει μια υπερβατική θεώρηση της οικονομίας και μπορεί να συνδυαστεί άψογα είτε με μια "ελεύθερη" κατά δήμο οικονομία με αντισταθμιστικά πλαίσια εξισορρόπησης είτε με μια μεικτή-σοσιαλιστική οικονομία με ευέλικτα τοπικά δίκτυα διαφοροποίησης. Εξαφανίζει τις στρεβλώσεις ανισοκατανομής που προκαλεί το ασύδοτο μοντέλο του οικονομικού φιλελευθερισμού και προσδίδει δυναμική ανάπτυξης στη στατικότητα και τον μαρασμό που επιφέρουν ο έντονος παρεμβατισμός και η δύσκαμπτη κρατική οικονομία, γιατί αναζωογονείται από τα φιλελεύθερα σοσιαλιστικά ιδεώδη.

Τι  είδους  πολιτεία  προωθεί  ο    ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΣ:

Κάθε  δήμος  και  περιφέρεια  αποκτούν  πολιτειακή  οργάνωση (ολοκληρωμένη κοινότητα), κομίζοντας  θεσμούς  σαν να  είναι μικρά  κράτη  με πολλές  εξουσίες  και  αναβαθμισμένες  δομές. Μέσα  σε  κάθε δήμο  οι πολίτες  θα  ψηφίζουν  αποφασίζοντας  τα πάντα. Θα  παίρνουν  αποφάσεις  για το ύψος  της  φορολογίας, τη δομή  που  θα επιθυμούν να έχει  το  εκπαιδευτικό  σύστημα  του δήμου τους, τη μορφή  που θα έχει  η εμπορική, επιχειρηματική  και  αγροτική  παραγωγική  δομή  του τόπου τους. Οι  δημοτικοί, περιφερειακοί  και εθνικοί  προϋπολογισμοί  θα  διαμορφώνονται  και θα  εγκρίνονται  από  τους πολίτες  μέσα  από  τακτικά-ευρέα  δημοψηφίσματα  σε  θεσμοθετημένα  τακτά  χρονικά διαστήματα. 

Για  να επιτευχθεί  στην πράξη  η ενεργή  συμμετοχή  του πολίτη  στα  κοινά, είναι  ανάγκη  να  καθιερωθούν  θεσμικά  τα  ευρέα δημοψηφίσματα  και  οι συνελεύσεις (λαϊκές  και  κοινοτικές) ως τρόπος  πολιτειακής  διακυβέρνησης  δήμων, περιφερειών  και κεντρικού  κράτους.

Σε αντίθεση με την νεωτερική άμεση δημοκρατία στην οποία οποιοδήποτε ζήτημα μπορεί να τεθεί σε δημοψήφισμα, στον σύγχρονο δημοκρατικό κοινοτισμό ζητήματα που σχετίζονται με τον ανθρωποκεντρισμό, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ατομικές, κοινωνικές και πολιτικές ελευθερίες (ανεξιθρησκία, ελευθερία έκφρασης, κοινωνική εργασία, διαφορετικότητα, κλπ) δεν μπορούν να τεθούν σε δημοψηφίσματα. Τα δημοψηφίσματα στον δημοκρατικό κοινοτισμό έχουν καθολικότητα και όχι αποσπασματικότητα, δηλαδή δεν συλλαμβάνουν ένα υποσύνολο του σώματος των πολιτών μιας πολιτειακής κοινότητας, όπως μια τάξης ή συντεχνίας επαγγελματιών, αλλά το σύνολο του πολιτικού σώματος μιας πολιτειακής κοινότητας (χωριό, δήμος, περιφέρεια, κράτος). Οποιαδήποτε  απόπειρα  αντικατάστασης  των  δημοψηφισμάτων  και των συνελεύσεων,  που  αποτελούν  θεμελιακοί θεσμοί  έκφρασης  της  λαϊκής  βούλησης, με  δημοσκοπικές  ή  κλειστής τεχνικής  λογικής  μεθόδους  διερεύνησης  της  λαϊκής  θέλησης  ακυρώνει  το πραγματικό  ουσιαστικό διακύβευμα  για  την  εγκαθίδρυση  της  αληθινής  δημοκρατίας, γιατί  έτσι  και  θεσμοθετείται  η  ανενεργή  μη  βιωματική  συμμετοχή των  πολιτών  στη διαμόρφωση  της  πολιτικής, αλλά  και  υπεισέρχονται  μορφές  επικοινωνιακών  ή  μη  συστημάτων που μεσολαβούν,  προκειμένου  να  αποτυπωθεί  η λαϊκή βούληση,   ενδυναμώνοντας  έτσι   πολιτικούς  μηχανισμούς  που  προκαθορίζουν  τους  όρους  των  ζητημάτων  που τίθενται  και  επομένως  δεν  αποτυπώνουν  αληθώς  τις  αποφάσεις  των πολιτών. 

Στο  πολιτικό πρόταγμα  του ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΥ περιλαμβάνονται  και η κλήρωση  που προκρίνει  την πολιτική ισότητα  και  τη διαφάνεια, αλλά  και η εκλογή  που προκρίνει  την ανάδυση  των άξιων  ή ικανών  σε  νευραλγικές  θέσεις  που καθιστούν  περισσότερο  ποιοτική  και ορθολογική  τη λειτουργία  του δημοκρατικού πολιτεύματος.